معرفی منابع مهم پیشنهادی برای آزمون دکترا 92

اگه منابع تخصصی تغییر نکنه و مثل سال 91 باشه دروس به شرح زیر هستند(آزمون دولتی):

 گرایش ریاضی محض: آنالیز1-جبر خطی-جبر1 -جبر پیشرفته-آنالیز حقیقی1

گرایش ریاضی کاربردی: آنالیز1-جبر خطی-آنالیزعددی1-تحقیق پیشرفته-آنالیز حقیقی1-آنالیز عددی پیشرفته.

منابع پیشنهادی:

جبر۱:

۱- جبر-هانگرفورد   ۲- جبر-هرشتاین   ۳- جبر -فرالی

جبر پیشرفته:

۱- جبر هانگرفورد  ۲- نظریه مدولها-یاسمی-پور نکی   ۳-جبر تعویضپذیر-شارپ 

آنالیز۱:

۱- اصول آنالیز ریاضی-رودین   ۲- آنالیر ریاضی-تام آپوستل

آنالیز حقیقی۱:

۱- آنالیز حقیقی-رویدن   ۲- آنالیز حقیقی-فولند   ۳-آنالیز حقیقی-آلیپرانتیس  ۴-آنالیز حقیقی-رودین

آنالیز عددی پیشرفته:

۱- آنالیز عددی استوئر  ۲- آنالیز عددی کین کید(kincaid) دانلود

آنالیز عددی1:

1- آنالیز عددی بوردن-فیرز  2-آنالیز عددی پیام نور

جبر خطی:

۱-جبر خطی هافمن  ۲-نظریه و مسائل جبر خطی- سیمور لیپ شوتس

تحقیق در عملیات:

1-برنامه ریزی خطی و غیر خطی-بازارا      2-linear and nonlinear programming-david g. luenberger, yinyu ye

کتاب نکات کلیدی آزمون استعداد تحصیلی دکتری 207 صفحه موجود در بازار

شامل نکات کلیدی و روش پاسخ به سوالات درک مطلب ، کمیتی، استدلالی، تحلیلی و تجسمی و پاسخ تشریحی سوالات آزمون استعداد تحصیلی دکتری

دانلود دفترچه سوال کنکور دکترا برق قدرت سراسری 92

دانلود رایگان

التماس دعا

پسورد : www.maghalehisi.rozblog.com

معرفی کتاب در زمینه نگارش مقاله

برای آشنایی با کتاب 25 اصل اساسی در مقاله نویسی

و مشاهده سر فصل های کتاب به بخش دانلود بروید

نحوه ی طراحی طرح تحقیق

مقدمه:

طرح تحقیق عبارت از گزارش جامعی از برنامه ی پژوهشی محقق و توصیف منظم و منطقی آن می باشد. نحوه ی نگارش طرح تحقیق منعکس کننده ی هویت علمی پژوهش و به نوعی سند دانش و اعتبار علمی پژوهشگر است. دانشجویی که درصدد نگارش رساله ی دانشگاهی خود می باشد، نیازمند تثبیت فضای مفهومی تحقیق خویش به گونه ای است که امکان تعابیر گوناگون از آنرا از میان برده و با شرح روان و دقیق برنامه ی پژوهشی خود، بررسی اش را به سادگی امکان پذیر نماید. در صورتی که این بخش به دقت طراحی نشود، از قابلیت موفقیت پژوهش به میزان زیادی کاسته می شود. با توجه به اهمیت مساله، در این نوشتار به صورت فشرده و خلاصه وار به بررسی مهم ترین مواردی می پردازیم که صحت تدوین طرح تحقیق منوط به رعایت آنهاست. اما بهتر است تا پیش از آغاز بحث به چند شروع « نادرست » در انجام پژوهش علمی اشاره نماییم:

|-  بدون داشتن هدف ( پرسش ) مشخص و روشنی، به جمع آوری داده های تحقیق بپردازیم. ممکن است روزی تا 16 ساعت سخت مطالعه نموده و فیش بنویسیم، اما بدون داشتن هدف ، نتیجه ای  هم نخواهیم داشت. حاصل چنین کاری فاقد هر گونه جهت گیری علمی است.

||-  هر چند دارای اهداف پژوهشی می باشیم، اما بدون رفع ابهامات موجود وارد مرحله ی گردآوری داده های پژوهش شده ایم. ( به مرحله ی « پرورش محتوایی پرسش پژوهش » که در ادامه بیان می شود مراجعه نمایید. ) مرحله ی نگارش طرح تحقیق، محل مناسبی  برای حل کردن ابهامات موجود نمی باشد. لذا تا پیش از رفع هر گونه ابهام در مسأله ی تحقیق و همچنین تا پیش از نگارش طرح تحقیق کامل و منسجمی وارد مرحله ی گردآوری داده های پژوهش نشوید.

|||-  سر هم بندی کردن: اول تحقیق را می نویسیم، سپس منابع حرف های خود را پیدا می کنیم. چنین عملی فاقد هر گونه تعهد اخلاقی و ارزش علمی است.

 

مراحل آماده سازی طرح تحقیق:

نگارش طرح تحقیق یک رساله ی دانشگاهی، مرحله ی نهایی از فرایند مطالعاتی وسیع تری است که در پیوند متقابلی با یکدیگر قرار داشته و قابل تفکیک از یکدیگر نمی باشند. مراحل فوق عبارتند از:

1. مرحله ی موضوع یابی.

2. مرحله ی پرورش محتوایی پرسش پژوهش.

3. مرحله ی عملیاتی کردن پرسش پژوهش در قالب نگارش طرح تحقیق.

 

الف ـ مرحله ی موضوع یابی:

در این زمینه به نکات زیر توجه نمایید.

1. موضوع یابی اولین مرحله در آماده سازی طرح تحقیق می باشد.

تا فرایند موضوع یابی را طی ننموده اید وارد نگارش طرح تحقیق نشوید. این امر مستلزم درگیر شدن عملی دانشجو با موضوع پژوهش است. هیچگاه اولین پیشنهاد موضوع را به منزله ی آخرین پیشنهاد تلقی ننمایید. هیچگاه بدون شناخت کامل توانایی های خویش، مبادرت به انتخاب موضوع پژوهش نکنید. به جهت بیان اهمیت موضوع به دو مثال زیر توجه نمایید:

یکی از بهترین شیوه های موضوع یابی قرار گرفتن در متن چالش های فکری ( مانند مطالعه ی مناظرات بین مذاهب و ادیان ) است. به عنوان مثال در سمینار « سعادت از دیدگاه متفکران مسلمان و آلمانی » که در تاریخ 16 اسفند ماه 1363 در انجمن حکمت و فلسفه ی اسلامی در تهران برگزار شد، یکی از شرق شناسان آلمانی به نام « هانس کونگ » در ضمن سخنرانی خود ، رسالت و نزول وحی الهی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را پذیرفته ولی در قبال نزول وحی بر آن وجود مقدس ( ص ) چنین نظری را ارائه نمود: « آنچه وحی شده است، معانی بوده و انتخاب الفاظ برای ارائه ی آن معانی به اختیار خود او بوده است، نه اینکه خود الفاظ همه به او وحی شده باشد. » [2] اگر چه اعتراف این شرق شناس آلمانی به نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم قابل توجه است، اما تفسیر وی از « وحی » دربردارنده ی پیامدها و تبعات نادرست فکری خواهد بود. این مسأله ی پرسش برانگیز می تواند دستمایه ی یک پژوهش دانشگاهی حتی در ابعاد وسیع تری از دیدگاه های شرق شناسان درباره ی مسأله ی وحی گردد، اما لازمه ی موفقیت آن وجود حداقل دو شرط مهم می باشد: 1. دانشجو علاقمند به بررسی آن باشد. 2. نیز از نظر علمی وی  قادر به برقراری ارتباط با متون مربوطه باشد. در غیر این صورت پیشنهاد فوق، پیشنهاد مناسبی در انتخاب موضوع نخواهد بود.

یا ممکن است که در تابلوی اعلانات یک مؤسسه ی آموزشی، موضوعی تحت عنوان « بررسی روایات مربوط به تحریف قرآن در منابع روایی اهل سنت » به دانشجویان پیشنهاد شود. اما صرف قبول یک پیشنهاد، به معنای انجام موضوع یابی نیست. به عبارت دیگر لازم است تا پیشنهادهای مختلف را در چارچوب موضوع یابی بررسی کنید. موضوع یابی خود یک پژوهش است و نمی توان آنرا با انتخاب عناوین کلی پیشنهادی ( که برغم راهگشایی مبهم می باشند. ) به کناری نهاد. تا پیش از ارزیابی توانایی ها ی خود و نیز بررسی قابلیت های مطالعاتی موضوعات فراروی خویش، از انتخاب آنها خودداری نمایید. صرف پیدایش احساسی مثبت در قبال یک مساله، لزوما به معنای مناسب بودن آن برای پژوهش نمی باشد.

2. فرایند موضوع یابی، فرایند پرسش یابی است.

مرحله ی موضوع یابی زمانی به پایان می رسد که موضوع انتخاب شده به یک « پرسش » تبدیل گردد. تا زمانی که نتوانید موضوع انتخابی خود را به شکل پرسش بیان نمایید، فاقد مساله ای برای پژوهش خواهید بود. یکی از اشتباهات رایج ناشی از غفلت از این نکته ی مهم است  که عنوان پژوهش از پرسش ساخته می شود و نه آنکه اول عنوان پژوهش را ساخته و سپس به طرح پرسش خود بپردازیم. به عنوان مثال اگر چه تمامی پرسش های زیر  به نوعی به مسأله ی « بررسی روایات مربوط به تحریف قرآن در منابع روایی اهل سنت »، می پردازند، اما هر پرسشی با اتخاذ جهت گیری متمایزی به پژوهش، عنوان خاص خود را می طلبند:

« وجوه اشتراک و افتراق روایات مربوط به تحریف قرآن میان منابع روایی شیعه و اهل سنت چیست؟ »

« نتایج اعتقادی و عملی پذیرش روایات مربوط به تحریف قرآن در منابع روایی اسلامی چیست؟ »

« اهداف سیاسی گسترش روایات مربوط به تحریف قرآن در منابع اهل سنت در دوران حکومت بنی امیه چه بوده است؟ » [3]

یا به عنوان مثالی دیگر به این پرسش ها که همگی به نوعی به موضوع « بررسی جسم انگاری خدا از دیدگاه وهابیت »  باز می گردند توجه نمایید. هر یک از این پرسش ها جهت گیری خاصی را به پژوهش داده و عنوان خاص خود را می طلبند:

« دیدگاه وهابیت درباره ی جسم انگاری خدا چیست؟ »

« آیا میان اسرائیلیات و گسترش جسم انگاری خداوند در فرقه ی وهابیت رابطه ای موجود است؟

« آیا میان ظاهرگرایی در تفسیر قرآن با جسم انگاری خدا در تفاسیر وهابیت رابطه ای موجود می باشد؟»[4]

3.  فرایند موضوع یابی خود بر پایه ی دو پژوهش مهم و ضروری واقع شده است:

الف ـ خود شناسی ب. موضوع شناسی.

پیش از انتخاب نهایی موضوع، با دقت به این پرسش ها پاسخ دهید:

الف ـ پرسش های مربوط به خودشناسی:

�  علاقه ی معطوف به تخصص من در چه حوزه ی مطالعاتی است؟ [5]

�   توانایی های من در حوزه ی پژوهش در چه زمینه هایی می باشد؟

توجه: مرحوم علامه محمد تقی جعفری ( ره ) می گوید: « هر کاری که آگاهانه از یک انسان صادر می گردد، نیازمند اشتیاق جدی برای وصول به هدفی است که برای انسان دارای انگیزش می باشد. » [6]

ب ـ پرسش های مربوط به موضوع شناسی:

�   در زمینه ی مورد علاقه من چه موضوعاتی وجود دارد؟

�   تا کنون در زمینه ی مورد نظر چه کارهایی انجام یافته است؟ ( مطالعه ی متون تحقیقاتی پیشین )

�   با توجه به مطالعه ی متون تحقیقاتی پیشین، انجام چه پژوهشی مرزهای علمی را گسترش می دهد؟

پس از یافتن علاقه ی تخصصی خود، پیشنهاد های مختلف در حوزه ی مورد علاقه تان را جمع آوری نمایید. به کتابخانه بروید. آخرین آثار عرضه شده در زمینه ی مورد نظر را مطالعه کنید. در این خصوص به مجلات تخصصی دانشگاهی توجه ویژه ای نمایید.[7] همچنین از افراد مطلع و صاحبنظران و پژوهشگران علاقمند به موضوع مورد نظر پرس و جو نمایید. موضوعات خوب و مورد نیاز جامعه بدون زحمت و انجام مطالعات گوناگون پیدا نمی شوند. خانم دکتر طاهره صفار زاده در نگارش اثر خود تحت عنوان « ترجمه ی مفاهیم بنیادی قرآن مجید ( فارسی و انگلیسی ) » به صورتی هدفمند و مستمر مطالعات قرآنی خود را با علاقه ای درونی دنبال نموده و به نکات بسیار آموزنده ای اشاره دارد:

« سعی من در تالیف این کتاب معرفی اهمیت شناخت اسماء الحسنی و دیگر مفاهیم بنیادی قرآن مجید بوده است. زیرا در هیچیک از آثار پیشینیان و معاصران کوششی به مقصد شناساندن ارتباط اسماء الهی با آیات قرآن نیافتم  ....  سرمایه ی اصلی من در این سیر و سفر علمی که رد پایی برای اطاعت و دنبال کردن در پیش روی خود نمی دیدم، توکل به خداوند دانای توانا و اتکا به الهامات الهی بود. ابزار کار عبارت بودند از حدود سی سال مطالعه ی مشتاقانه و پژوهشگرانه توأم با یادداشت برداری از تفاسیر کشف الأسرار، ابوالفتوح، مجمع البیان، مواهب علیه، منهج الصادقین، طبری، سورآبادی، نسفی، کمبریج، المیزان، نمونه و آثار مفسران و مترجمان معاصر ....  ابزار مؤثر دیگر در تالیف این کتاب و ترجمه ی قرآن به دو زبان اینها بودند: بیش از چهل سال کار با قلم همراه با پژوهیدن و تمرین برای کاربرد واژه در شعر و نثر، حدود چهل سال آشنایی با زبان انگلیسی از تحصیل دانشگاهی تا تدریس دانشگاهی به ویژه نوزده سال تدریس نقد عملی ترجمه در دانشگاه های کشور و نیز دوازده سال ویراستاری کتابهای علمی به زبان انگلیسی. ... »[8]

متن فوق نشان از علاقه ی نویسنده، مناسبت انتخاب پژوهش با تخصص او و توجه وی به انتخاب موضوعی است که به جهت کم کاری دیگر نویسندگان، نیاز به انجام آن مشهود بوده است. حال در نظر بگیریم که شخصی توانایی ترجمه ی آیات الهی را به زبان  فارسی و زبان انگلیسی نداشته باشد، آیا وی می تواند چنین پژوهشی را انجام دهد؟ یا فردی که توانایی بالایی در امر ترجمه داشته، اما به صورت تخصصی علاقمند به انتخاب متونی در حوزه ی تاریخ اسلام است. آیا اجبار وی به انجام پژوهشی دیگر منجر به کسب نتیجه ی بهتری به نسبت  انتخاب درونی و مشتاقانه ی او خواهد شد؟

ب ـ مرحله ی پرورش محتوایی پرسش پژوهش:

پیش از آنکه پژوهش به معنای یافتن پاسخ پرسشی باشد، یافتن « خود » پرسش است. عدم  توجه به این نکته یکی از مهم ترین مشکلات مربوط به تولید علم در کشورمان می باشد. همانگونه که بدون انجام تحقیق نمی توان به پاسخ پرسش رسید، یافتن پرسش مناسب نیز بدون انجام پژوهش میسر نخواهد بود و چنانکه بیان شد، مرحله ی موضوع یابی زمانی به اتمام می رسد که موضوعات مورد علاقه و در حد توان خود را به صورت پرسش مطرح نموده باشیم. این مساله، مستلزم توجه بیشتری به مطالعه ی پیشینه ی تحقیق است. بدون در اختیار داشتن تصویر مناسبی از گذشته، نمی توان پژوهشی را به منظور کمک به ارتقای سطح دانش در آن رشته بنا نمود.

پس از اتمام مرحله ی « موضوع یابی » وارد مرحله ی پرورش محتوایی پرسش انتخابی تحقیق خود می شویم. علت انجام آن زدودن هر گونه ابهامی در حین نگارش طرح تحقیق است. مشکل بسیاری از دانشجویان به این مساله باز می گردد که ایشان بدون رفع ابهام از پرسش تحقیق وارد نگارش طرح تحقیق می شوند. حل ابهامات موجود، پیش از نگارش طرح تحقیق است و نه همزمان با نگارش آن. متأسفانه در برخی از دانشگاه ها مشاهده می شود که دانشجو پس از اتمام نگارش رساله ی خود، در زمینه ی طرح تحقیق خویش ( و حتی پرسش تحقیق ) ابهامات بسیاری داشته است و از این رو پژوهش وی فاقد انسجام و هماهنگی لازم بوده است. گاه دیده می شود که دانشجو به رغم پایان نگارش رساله ی خود، هنوز هم در کلیات طرح تحقیق خود دارای ابهامات بسیاری است. چنین تحقیقی هیچگاه قادر به برقراری نظامی هماهنگ و منسجم میان اجزای خود نخواهد بود. به جهت رفع این مشکل، پرسش های زیر را در قبال پرسش اصلی تحقیق خود مطرح نمایید:

1.    پرسش انتخابی مذکور ناظر به کسب چه نوع معرفتی است؟

2.     پرسش فوق چه منابعی را می طلبد؟

3.     ماهیت پرسش طرح شده، به جهت رسیدن به پاسخ خود، چه روشی را می طلبد؟

4.     ( با توجه به پیشینه ی تحقیق ) نسبت و جایگاه  پرسش ما با پرسش های دیگر محققان چیست؟

5.    آیا پرسش انتخابی، مستلزم پاسخ به پرسش های مقدم بر خود می باشد؟

6.   آیا می توانید پاسخی اولیه ( با احتمال بیش از پنجاه درصد ) برای این پرسش ارائه نمایید؟

7.     آیا حذف این پرسش منجر به خللی در پژوهش های قرآنی می گردد؟

در این زمینه به نکات زیر توجه نمایید:

مشخص نمایید که پژوهش شما از زمره ی چه پژوهش هایی به شمار می رود؟ ،

توصیفی است یا تحلیلی؟ آیا متوجه هست هاست و یا بایدهاست؟ بنیادی است یا کاربردی و یا توسعه ای؟  برخی پرسش ها عمدتا ماهیت نظری داشته و پژوهش ما را به تحقیقات بنیادین سوق می دهند، اما برخی دیگر ماهیتی کاربردی و عملی دارند. برخی از پرسش ها عمدتا به پژوهش های کمی و برخی دیگر به پژوهش های کیفی باز می گردند. همچنین به بررسی سطوح تحلیل پرسش خود ( خرد / متوسط / کلان ) بپردازید.

مشخص نمایید که برای پاسخ به این پرسش با چه نوع منابعی در جمع آوری داده ها سروکار دارید: منابع اصلی مرتبط با پرسش خود را شناسایی نمایید. اگر دسترسی به منابع درجه ی اول آن ندارید، شاید بهتر باشد که از ادامه ی کار منصرف گردید.

توجه: هیچگاه تحقیق خود را بدون بررسی کافی در خصوص منابع پژوهش خود آغاز ننمایید. نیز هیچگاه تحقیق خود را به کتاب های غیر علمی که اصولا در طبقه بندی منابع مطالعاتی قرار نمی گیرند وابسته نسازید. حداقل معیارهای علمی بودن یک اثر مکتوب عبارتند از:

1.  میزان دقت نویسنده، رعایت شیوه ی استدلال علمی مناسب،

2.   آشنایی مناسب نویسنده با سابقه ی علم مورد بحث،

3.    و استفاده از مدارک و منابع دست اول

 تا زمانی که پرسش اصلی پژوهش خود را از نظر روش پژوهش علمی تحلیل نکرده اید وارد نگارش طرح پژوهش نشوید. به عنوان مثال « محمد بن موسی بابا عمی » در کتاب خود ( در اصل رساله ی دانشگاهی ) تحت عنوان « مفهوم الزمن فی القرآن الکریم » [9]  به جهت یافتن پاسخ خود درباره ی چیستی مفهوم زمان در قرآن، اینگونه روش پژوهش رساله ی خود را تحلیل می نماید. [10]

الف ـ ابتدا ماده ی زمان در قرآن کریم را « استقراء » کرده ،

ب ـ سپس ، با توجه به قاعده ی منطقی « الحکم علی الشیء فرع عن تصوره » اصطلاحات به دست آمده را تشریح نموده

ج ـ و در ادامه به تحلیل روابط منطقی موجود میان آنها می پردازد.

توجه شود که نویسنده در بخش اول ، با مشکل استقراء و نحوه ی آن مواجه بوده و در دو بخش دیگر مساله واجد بعد تفسیری می گردد. تا در این زمینه ها تامل ننموده اید، پرسش خود را در قالب طرح تحقیق تشریح ننمایید.

از سوی دیگر در طرح پرسش تحقیق نیازمند توجه به تحقیقات پیشین می باشیم. پیش از انجام پژوهش باید بدانیم که تا کنون چه سئوالاتی مطرح شده است. با این کار:

1.  حدود موضوع تحقیق  مشخص می شود. ( با پرسش تمرکز بر مسأله حاصل می شود. )

2.  جلوی پرسش تکراری گرفته می شود.

3.  پرسش انتخابی ما در یک چشم انداز وسیع تری از پرسش های موجود ادراک می گردد. [11]

این مسأله که آیا پرسش انتخابی ما مورد توجه دیگر اندیشمندان بوده است و یا آنکه اساسا پرسشی نوین می باشد، مساله ای بدون اهمیت نیست. ضمن آنکه بسیاری از متفکران بزرگ، با طرح پرسش های مهمی پیشنهادهای خوبی به پژوهشگران دیگر ارائه نموده اند. یافتن این پرسش ها تنها از طریق توجه به پیشینه ی تحقیق میسر می گردد. در این مرحله ممکن است که پرسش تحقیق خود را نیز تغییر دهیم.

همچنین برخی از پرسش ها بر پایه ی پاسخ به دیگر پرسش ها بنا نهاده شده اند. به عنوان مثال این پرسش که تفاوت دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی و مرحوم آیت الله سید محمد باقر صدر پیرامون تأویل قرآن چیست؟ مبتنی بر یافتن پاسخ حداقل دو پرسش زیر است:

1.  دیدگاه علامه طباطبایی درباره ی تاویل قرآن چیست؟

2.  دیدگاه آیت الله سید محمد باقر صدر درباره ی تاویل قرآن چیست؟

همچنین بسیاری از پرسش های کاربردی مبتنی بر پرسش های پایه ای هستند. پیش از آنکه درصدد تأمل بر چگونگی عملی ساختن سنت های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در جامعه و نحوه ی قرار گرفتن آن در فرایند جامعه پذیری کودکان خود باشیم، می باید « سنت پیامبر اکرم » را به دقت شناخته و تشریح نماییم. ( دقت شود. )

ج ـ مرحله ی عملیاتی کردن پرسش پژوهش:

مشکل اصلی دانشجویان در نگارش طرح تحقیق، این است که ایشان بدون انجام مرحله ی پیشین، به یکباره وارد نگارش طرح پژوهشی شده و ناگهان خود را با دهها مشکل نظری مواجه می بینند. در این حالت نگارش طرح پژوهشی از همان ابتدا محکوم به شکست است. لذا

1.   موضوع یابی خود را به پرسش منتهی ساخته،

2.  محتوای پرسش پژوهش خود را پرورانده و سپس

3.  به نگارش طرح تحقیق بپردازید.

هر تحقیقی طرح تحقیق متناسب خود را می طلبد. از این رو نمی توان و نباید طرح تحقیق واحدی را به تمامی انواع پژوهش ها تعمیم داد. با یادآوری این نکته، در این بخش یکی از شیوه های نگارش طرح تحقیق را پیشنهاد می نماییم:

بخش های یک طرح تحقیق

طرح پژوهشی خود را به ترتیب در سه بخش زیر طراحی نمایید:

الف ـ کلیات نظری طرح پیشنهادی:

شامل:

1.   بیان مساله

2.   مرور تحقیقات پیشین

3. پرسش ها

4.فرضیه ها ( در صورت دارا بودن )

5.  متغیرها ( در صورت دارا بودن آنها )

6.   تعاریف

7.   سازماندهی تحقیق

ب ـ روش شناسی:

شامل:

1.  نوع پژوهش

2. نوع روش شناخت علمی بکار رفته در پژوهش

3. ابزار گردآوری داده ها

4. پیش فرض ها

5.   محدوده ها و محدودیت ها

ج ـ اهمیت بررسی:

شامل:

1.  کاربرد پژوهش

2.  مخاطبان پژوهش

3.  نوآوری های پژوهش

در این زمینه چند ملاحظه ی اساسی الزامی است:

آ‌.   توصیه می شود که دانشجویان، طرح تحقیق رساله های دفاع شده را به شیوه ای نقادانه مطالعه نمایند. . به منظور انجام این کار کافی است تا با مراجعه به دانشگاه، رساله های ممتاز مقاطع بالای تحصیلی را در رشته ی مورد نظرتان مرور نمایید. نکات قابل توجه در آن رساله ها را یادداشت نموده و دستاورد آنرا در پژوهش خود مورد استفاده  قرار دهید. با آگاهی از نقاط ضعف کارهای قبلی می توان امکانات نگارش طرح تحقیق خود را گسترش داد. برخی از پژوهشگران، نقاط ضعف متداول طرح های پژوهشی را در شش محور خلاصه نموده اند. این محورها را با پژوهش خود مورد مطالعه قرار دهید:

1.    مساله، بی اهمیت است. ( مساله ای حاشیه ای است تا اصلی، شایسته ی پشتیبانی مالی نمی باشد، دربردارنده ی آگاهی جدیدی نمی باشد. )

2.  حدود مساله مشخص نشده است. ( تمرکز بر مساله موجود نیست، منطقا نویسنده نمی تواند در ابعادی چنین وسیع به مطالعه بپردازد. )

3.   اهداف، فرضیه ها و سئوال ها بیش از حد گسترده تبیین شده اند. ( کلی گویی منجر می شود که مسأله ی تحقیق پیش از آنکه واقعی جلوه نماید، امری آرمانی و بدون قابلیت عملی در نظر گرفته شود. کلی گویی منجر می شود تا خواننده نتواند مراد از فرضیه ها و اهداف را در یابد. )

4.   روش فاقد جزئیات است. ( روش کاملا تشریح نشده است. )

5.    از یک طرح ساده برای بررسی یک مسأله ی پیچیده استفاده شده است. ( طرح پژوهش متناسب با مساله نیست. )

6. عدم بررسی متغیرهای مساله و یا حذف نابجای برخی از آنها. ( نویسنده باید نشان دهد که از وجود متغیرهای نامربوط دخیل در بررسی آگاه است و توضیح دهد که چگونه می خواهد آنها را در طرح خود بگنجاند. )[12]

ب‌.   نگارش طرح پژوهش نیازمند چندین بار ویرایش است. هیچگاه اولین کار خود را آخرین کار خود قلمداد ننمایید. ( حتما ) به منظور ارزیابی طرح تحقیق خود، نوشته ی خود را در معرض نقد افراد آگاه و علاقمند قرار دهید. یکی از مهم ترین اشتباهات دانشجویان به عدم مشورت سازنده با دوستان علاقمند به موضوع  در زمینه ی طراحی طرح پژوهش باز می گردد. نگارش طرح پژوهش پس از انتخاب موضوع تحقیق و اطلاع از پرسش و مسأله ی خود می باشد. بنابراین تا زمانی که پرسش تحقیق خود را نشناخته و حوزه ی کلی و جزئی مطالعه ی خود را  مشخص نکرده اید وارد نگارش طرح تحقیق نشوید.

پ‌. اجزای طرح پژوهش نیازمند وجود هماهنگی می باشند. باید پرسش و پاسخ شما کاملا به هم مربوط باشند. به عنوان مثال در قبال این پرسش که « چه تفاوتی میان مأخذ حکم فقیه با حکم قاضی موجود است؟ » نمی توان این فرضیه را بیان نمود که « مأخذ حکم فقیه با حکم قاضی در فقه شیعه با یکدیگر متفاوت می باشند. » زیرا هدف از فرضیه پاسخ پرسش است و نه تکرار آن و پرسش و پاسخ باید به گونه ای مرتبط با یکدیگر قرار گیرند که سکوت بر آن جایز باشد. یعنی انسان مطلع با شنیدن پرسش و پاسخ عرفا آنها را در ارتباط با هم بیابد. ( هر چند که می تواند از لحاظ مفهومی پاسخی نادرست به پرسش باشد. )[13] حال به تناسب میان پرسش، فرضیه و عنوان این پژوهش توجه نمایید:

عنوان پژوهش: « بررسی تاثیر استفاده از وسایل کمک آموزشی بر پیشرفت یادگیری قرآن کریم دانش آموزان پسر مدارس راهنمایی تهران ـ 1380

پرسش پژوهش: آیا میان استفاده از وسایل کمک آموزشی قرآن کریم با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر مدارس راهنمایی تهران ( در سال 1380 ) رابطه ی علی موجود است؟

فرضیه: میان استفاده از وسایل کمک آموزشی قرآن کریم با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر مدارس راهنمایی تهران ( در سال 1380 ) رابطه ی علی موجود است

متغیرها: متغیر مستقل ( تاثیرگذار ) استفاده از وسایل کمک آموزشی / متغیر وابسته ( تاثیر پذیر ) پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

عنوان پژوهش شما باید بیانگر همان موضوعی باشد که می خواهید در بیان مساله طرح نمایید. متغیرهای شما باید دقیقا همان متغیرهایی باشند که در فرضیه ی  پژوهش تحلیلی شما به کار رفته است واژگان تعاریف انتخابی شما باید همان واژگانی باشند که در پرسش و فرضیه ی شما به کار رفته اند. ( واژگانی تعریف نشوند که اصلا ربطی به پژوهش مربوطه ندارند. ! ) میان انتخاب محدوده ی پژوهش با محدودیت های فرا روی شما باید تناسبی موجود باشد. ( سنگی را بر نداریم که خود اعلام می کنیم قادر به پرتاب آن نمی باشیم. ) و همه ی این مسایل نیازمند هماهنگی با یکدیگر می باشند. هر چه این هماهنگی بیشتر باشد، بر جنبه ی زیبایی شناسی کار شما افزوده خواهد شد.

 

نگارش عنوان پژوهش:

 الف ـ پیش تر بیان کردیم که تا زمانی که از « پرسش تحقیق » خود اطلاعی ندارید وارد ساخت عنوان پژوهش نشوید.

ب ـ با توجه به عرف رساله های پژوهشی بهتر است که عنوان تحقیق از 16 کلمه فراتر نرود.

ج ـ در ساخت عنوان پژوهش از رساترین واژگان استفاده نموده و از حاشیه روی بپرهیزید واژگان بکار رفته در عنوان باید « تخصصی » و مرتبط با اصطلاحات دقیق علمی تنظیم گردد.

در صورتی که مطالعه واجد جنبه ی  « مقایسه ای » ( میان دو نظریه، دو اثر، دو پدیده و ... ) باشد، عنوان منعکس کننده ی طرفین و وجه مقایسه باشد. مانند:

« بررسی مقایسه ای عوامل پیشرفت و انحطاط جوامع در اندیشه ی امام خمینی و علامه طباطبایی »

د ـ عنوان ساخته شده را به دوستانتان بگویید. سپس بررسی کنید که آیا آنچه آنها دریافته اند، همان مراد شما بوده است؟ یادتان باشد که عنوان در فهرست های کتابشناسی قرار می گیرد. بهترین عنوان پژوهش، عنوانی است که مخاطب خود را به سرعت به اصل موضوع منتقل نماید. ( نیاز به حضور فیزیکی پژوهشگر! و یا مطالعه ی تفصیلی پژوهش نباشد. )

ح ـ یک عنوان خوب باید بتواند محدوده ی تحقیق را به روشنی بیان نماید. ( محدوده ی  موضوع ، محدوده ی مکانی ، محدوده ی زمانی ) در صورت لزوم می توان از عنوان فرعی در داخل دو قوس (   ) و حروف ریزاستفاده نمود.

 نگارش بیان مسأله:

الف ـ در بخش بیان مسأله به تشریح پرسش اصلی پژوهش خود می پردازیم. کسب چه معرفتی برای ما مطرح است؟ و جایگاه این معرفت در قبال کارهای انجام یافته کجاست؟

ب ـ همواره به یاد داشته باشید که اگر چه خود شما از موضوع با خبرید، اما آنرا برای خواننده ای می نویسید که از طرح ذهنی شما بی اطلاع می باشد. لذا قدم به قدم جلو بروید.

ج ـ پرسش اصلی خود را در نظر بگیرید. آنرا حداقل در ده سطر توضیح دهید. این پرسش به چه معناست؟ در نگارش بیان مساله به مخاطب خود نشان دهید که به موضوع کاملا آگاهی دارید. بعد از اشاره ای مختصر به آنچه تا کنون صورت گرفته است ( ادبیات موجود ) ویژگی ها و مشخصات کار خود را در عباراتی کوتاه و با معنا بیان نمایید.

د ـ پس از نگارش این بخش آنرا به دوستانتان نشان داده و از ایشان بخواهید تا آنرا مورد مطالعه قرار دهند. آیا آنچه آنها از نوشته ی شما متوجه می شوند، همان مراد و منظور ذهنی شما بوده است؟ آیا آنها متوجه مراد شما می شوند؟ در صورت منفی بودن پاسخ، تلاش نمایید تا مواردی را که منجر به ابهام در درک مساله و یا خروج از آن می گردد، شناسایی و بر طرف نمایید.

مرور تحقیقات پیشین:

الف ـ تنها بر مهم ترین و شایسته ترین پژوهش های مرتبط با پژوهش خود متمرکز شوید.

ب ـ این بخش صحنه ی فضل فروشی نیست. به ارائه ی تنها اطلاعاتی بپردازید که مستقیما به موضوع مربوط می شوند.

د ـ تحقیقات پیشین را با ترتیب موضوعی به صورتی تخصصی و کاربردی بیان نمایید. به عنوان مثال در پیشینه ی تحقیقی درباره ی مفهوم زمان در قرآن به چهار دسته مطالعات اشاره شده است:

1.    مطالعات کلامی

2.   مطالعات فلسفی ( کلاسیک / معاصر )

3. مطالعات ستاره شناسی.

4.   مطالعات روانشناسی. [14]

توجه: از لحاظ کار پژوهشی، بررسی پیشینه ی تحقیق مقدم بر تدوین طرح تحقیق است. اما از نظر ارائه ی گزارش در رساله ی پژوهشی می تواند پس از طرح تحقیق قرار گیرد. هر چه گزارش ما از پیشینه ی تحقیق جامع تر باشد، ضریب اطمینان به پژوهش ما بیشتر خواهد بود. مراد از پیشینه ی تحقیق ، رسیدن به پاسخی برای این پرسش هاست: آیا در زمینه مورد نظر قبلا کاری انجام شده است؟ آیا پژوهشگران قبلی همان مساله را تشخیص داده اند؟ چگونه به حل مساله پرداخته اند؟ چه جنبه هایی از مساله به اندازه ی کافی پرورانده نشده است؟

مطالعه ی ادبیات نظری و سوابق پژوهشی مرتبط با مساله برای محقق فواید بسیاری را به همراه دارد:

1.   اشراف بر موضوع تحقیق

2.    جلوگیری از دوباره کاری

3.   آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات مشابه در دیگر تحقیقات

4.   شناسایی روابط علت و معلولی

بهتر است که بخش پیشینه ی تحقیق در صورت  داشتن حجم بالای مطالب آن ـ به صورت فصلی مجزا ، پس از طرح تحقیق آورده شود. در این صورت این بخش بر دو قسم است:

الف ـ کتاب شناسی مهم ترین آثار موجود. در زمینه ی مد نظر چه آثاری موجود است. می توان آنرا فهرست وار و با ترتیب الفبایی بیان نمود.

ب ـ بیان خلاصه ای از مهم ترین نظریه های یاد شده.

شرایط یک پرسش و فرضیه ی مناسب:

شرایط یک پرسش خوب عبارت است از:

1.   تا حد امکان پرسش واجد امری مجهول باشد. ( تا اصولا بحث پیرامون آن عبث نباشد. )

2.  مجهول آن به شکل مناسبی معین و محدود شود. ( تا ذهن متوجه اصل موضوع شود. )

3.    پرسش بر پایه ی شناختی مناسب و آگاهانه قرار داشته باشد.

توجه داشته باشید که:

الف ـ همه ی پژوهش ها دارای پرسش می باشند. اما برخی از پژوهش ها دربردارنده ی فرضیه ی اولیه می باشند.

ب ـ در پژوهش اصل بر پرسش محوری است و نه فرض گروی،

اما ویژگی های یک فرضیه ی خوب عبارتند از:

1.   پاسخ صریح پرسش اصلی پژوهش باشد.

2.  جمله ی خبری و به صورت مثبت بیان گردد. ( می تواند در اسلوب قانون محدود شده نیز استعمال گردد. )

3. از ساختاری شفاف، ساده و قابل فهم برخوردار باشد.

4.  از اصطلاحات علمی به شکلی دقیق و هدفمند استفاده شود.

5.   قابل بررسی با روش معتبر و مناسب خود باشد.

6. در پژوهش های تحلیلی متضمن روابط علی و معلولی مد نظر باشد.

7.  ( در صورت لزوم ) فرضیه ی خود را بنا بر متغیرهای مکمل به دیگر فرضیه ها پیوند دهید.

تعاریف پژوهش:

در این بخش واژگان اصلی پژوهش خود ( به ویژه اصطلاحات موجود در پرسش تحقیق، فرضیه و عنوان پژوهش ) را به صورت زیر تعریف نمایید.

1.   واژگان اصلی تحقیق خود را در یک فهرست بیاورید. ( در اثنای پژوهش، ممکن است که بر تعداد آنها افزوده گردد. )

2.   ابتدا معنای لغوی آنها را و سپس معنای اصطلاحی شان را، با استفاده از منابع و روش متناسب، فهم نمایید.

3.    هیچگاه بخش تعاریف را به مجموعه ای از نقل قول های به هم چسبیده مبدل ننمایید. ابتدا مسایل را فهم نموده و سپس بیان نمایید. اگر بتوانید موضوعی را از نوشته ی خود حذف نمایید و در ساختار مفهومی مباحث شما خللی ایجاد نگردد بحثی زاید در پژوهش شماست. توجه کنید که نیازی به پر حجم کردن بی مورد پژوهش نداریم. ملاک اصلی کیفیت کار است.

4.  تنها به مواردی بپردازید که مرتبط با پژوهش شماست یکی از مشکلات دانشجویان در این بخش به عدم توجه به این نکته باز می گردد که منجر به تبدیل حواشی بحث به متن اصلی می شود.

5.   در پایان تعریف، حتما تعریف منتخب  تحقیق خود را به همراه حداقل دو مثال بیان نمایید. از این طریق، پژوهش خود را بین ذهنی می نمایید.

محدوده ی تحقیق بر پایه ی محدودیت های فرا روی پژوهشگر:

الف ـ معمولا پژوهش هایی که بیش از اندازه گسترده و یا محدود باشند، فاقد کارایی مناسبی خواهند بود. حتما محدوده ی موضوع پژوهش خود را به دقت روشن نمایید.

ب ـ تعیین محدوده ی پژوهش بدون تعریف و توجه به محدودیت های پژوهشگر امکان پذیر نمی باشد. هر چه خود را بهتر شناخته باشیم، محدوده ی پژوهش مناسب تری را انتخاب خواهیم نمود. از این رو به پرسش های زیر توجه نمایید: آیا دارای زمان کافی در امر پژوهش می باشیم؟ آیا به کتاب های « لازم » برای پژوهش دسترسی داریم؟ آیا مسلط به زبان مورد نیاز پژوهش هستیم؟ آیا امکانات مالی متناسب با موضوع انتخابی خود را داریم؟ اینها نمونه هایی از پرسش های قابل طرح درباره ی محدودیت های پژوهش می باشند.

ج ـ در برخی از پژوهش ها اشاره به محدوده ی زمانی ( مانند مطالعه ای تاریخی در دوران خلافت اموی، ) و مکانی ( مانند مطالعه ای در سطح دبیرستان های شهر تهران ) الزامی است.

اگر مطالعه ی شما به بررسی مقایسه ای تفکرات دو مفسر قرآن باز می گردد، باید به طور دقیق نام آنها و آثار مورد بررسی آنها را بیان نمایید. توجه داشته باشید که مرحوم علامه طباطبایی ( ره ) دارای دهها عنوان کتاب در حوزه های مختلف تفسیری، فقهی ، فلسفی و روایی است. اگر رساله ی شما به بررسی دیدگاه های ایشان در برخی از آثارشان مربوط می شود، آنها را به صورت شفاف بیان نمایید. ( ضمن آنکه متوجه تناسب طرفین مورد مقایسه در پژوهش خود باشید. )

پیش فرض های تحقیق

پیش فرض ها عبارت از اصول و پایه های کلی ای هستند که جریان شناخت را متاثر از خویش می نمایند.  در جریان این پژوهش چه چیزهایی بدیهی و از پیش مسلم تلقی می گردند. هر چه پیش فرض های مورد پذیرش خود را بشناسیم، شناخت بهتری از خود به عنوان یک پژوهشگر و سمت و سوی تحلیل هایمان خواهیم داشت. به عنوان مثال پیش فرض های تفسیر در بیان آیت الله عمید زنجانی عبارتند از:

1.  قرآن کلام خداست.

2.   متن قرآن معجزه است.

3.   قرآن شمولیت و جاودانگی دارد.

4.   قرآن دارای خلاقیت است.

5.   برای معضلات انسان و جامعه در قرآن پاسخ و راه حل موجود است.

6.   قرآن موجب تأسیس شریعت است. [15]

لذا با بیان پیش فرض های خود، در واقع شرایط فکری حاکم بر خویش را بیان نموده اید. برخی پیش فرض ها به بدیهیات عمومی ( مثلا میان مسلمانان ) مبدل شده و برخی دیگر از پیش فرض ها شخصی ترند. ممکن است پیش فرض شخصی ( امر مسلم ) در نظر دیگران فرضیه ( امر محتمل ) تلقی گردد. شخصی که با پیش فرض « صامت بودن » قرآن کریم وارد حوزه ی تفسیر کلام الهی می شود، بسیار متفاوت از مفسرانی برجسته چون علامه طباطبایی ( ره ) می اندیشد. که قرآن را کلامی ناطق می دانند.[16] این مثال نشان می دهد که باید در قبال پیش فرض های خود در پژوهش بیدار و آگاه باشیم. چرا که در موارد بسیاری بر جهت گیری کلی پژوهش ما تاثیر قاطعی بر جای می گذارند.  یک محقق در مطالعه ی مفهوم زمان در قرآن، با بیان این پیش فرض ها به عنوان اعتقاداتش که به اندازه ی یک چشم بر هم زدنی نسبت به آنها تردید ندارد، آنها را چنین می شمارد:

1. خداوند متعال خالق زمان و مکان بوده و نسبت بدان داناتر از انسان هاست. 2. خداوند متعال در زمان نمی گنجد و هر گونه پژوهشی در این زمینه ناکام و نادرست است. 3. قرآن کریم اصلی ترین و تنها منبع شناخت مفهوم حقیقی زمان است. 4. زمان در نزد خداوند بسیار بلند مرتبه بوده و بارها مورد سوگند الهی در قرآن و نیز در احادیث قدسی قرار گرفته است. 5. جز خداوند متعال، همه چیز در تحت سنن هستی قرار می گیرند و از زمره ی این سنن زمان می باشد. [17]

بیان روش و ابزار بکار رفته در تحقیق:

هر تحقیقی روش متناسب با خود را می طلبد. اعتبار یک پژوهش و در حقیقت اعتبار علم منوط به شیوه ی روش شناخت آن باز می گردد. این پرسش که از چه راهی به پاسخ صحیح پژوهش خویش نایل می شویم، از زمره ی بنیادی ترین مباحث هر پژوهشی است. علامه عسکری به زیبایی به توصیف روش خود درباره ی بررسی اصول عقاید اسلامی از قرآن پرداخته و با اشاره به آنکه اصول عقاید اسلامی  ـ در کتابش ـ برگرفته از آیات روشن قرآن کریم است، می نویسد که در شناخت بهتر تفسیر آیات الهی به سه گونه از انواع تفسیر قرآن اعتماد نموده است. به جهت آشنایی بیشتر، بخشی از روش شناسی وی را بیان می نماییم:

1.   تفسیر روائی: تفسیر آیات به وسیله ی روایات، مانند آنچه سیوطی در تفسیر ( الدر المنثور ) و بحرانی در تفسیر ( البرهان ) خود آورده اند. جز آنکه من، تنها به روایاتی که صحتش را پذیرفته ام ، اعتماد کرده ام، در حالی که سیوطی هر روایتی را که به دستش رسیده، در تفسیر خود آورده است. آنگونه که برخی از روایات منقوله، برخی دیگر را نقض می کند. بدین سبب پاره ای از روایاتش را در این کتاب نقد و بررسی کرده ام. در مراجعه به کتاب های حدیث، احادیث مورد اعتمادم را از همه ی کتب معتبر مسلمانان اعم از صحاح و مسانید و سنن و غیره بر گرفتم و به اخذ حدیث از مکتب خاصی بسنده نکردم. گاهی نیز به بررسی تطبیقی و مقارن بین حدیثی با حدیث دیگر پرداخته و دیدگاهی را که بر یکی از دو حدیث اعتماد کرده، با رأی دیگر مقایسه و با اشاره به صاحب رأی ، برداشت خود را با آوردن دلیل، تقویت و اثبات کرده ام. در فهم و درایت حدیث، تا سده ی ششم هجری را برگزیدم. این روش در مبحث : ( امامان اهل بیت برای شناخت حدیث میزانها نهاده اند ) در جلد سوم معالم المدرستین آمده است.

2.    تفسیر لغوی: تفسیر آیات با اشاره به معنای واژه ها و اصطلاحات ، بدانگونه که سیوطی در روایاتش از ابن عباس و غیر او آورده است و چون دانشمندان لغوی گاهی با آوردن معنای حقیقی و مجازی کلمه، بحث را به درازا می کشند، از این روش دوری گزیدم و آن معنایی را آوردم که با سیاق آیه سازگار است.

3.   تفسیر موضوعی.  تفسیر آیات یک موضوع در کنار هم، مانند فقهاء که در تفسیرشان از آیات احکام آورده اند.. هر سه روش تفسیری مذکور، همان روش درستی است که از امامان اهل بیت علیهم السلام روایت شده است.  چون اکثر آیات قرآن مجید، بیش از یک مقصود را در خود دارد، از الفاظ آیات فقط آن بخشی را که ویژه و مربوط به بحث می شود ، آورده و غیر آنرا ترک کردم تا جمع بندی مطالب برای دانشجویان آسان گردد...[18]

l      به آگاهی نویسنده در خصوص روش کارش توجه نمایید.

l    به هماهنگی روشی وی توجه نمایید.

l    به نحوه ی تمرکز وی بر موضوع مورد پژوهش و اجتناب از حاشیه روی توجه کنید.

یکی از اشتباهات رایج دانشجویان این است که مباحث روش شناسی خود را با یک عبارت کوتاه مانند « روش ما مطالعه ی کتابخانه ای است » مختصر نموده و هیچ توضیحی را درباره ی شیوه ی مطالعه ی خود و نحوه ی بررسی اسناد پژوهشی شان ارائه نمی نمایند. ( همچنین گاه دیده می شود که دانشجو در جایی که می تواند از روش های ترکیبی استفاده نماید، پژوهش خود را محدود به یک روش خاص نموده است. )

بنایراین توصیه می شود که در این بخش از نگارش طرح تحقیق، ابتدا موضوع یا موضوعات پژوهش خود را مشخص نموده، ( رفتار دانش آموزان یک مدرسه؟ اعراب قرآن؟ دیدگاه علامه طباطبایی؟ اخبار تاریخی؟ تفسیر قرآن؟ و ... )  سپس مناسب با موضوع تحقیق، منابع شناختی ایشان را بیان داشته و روش منتخب خود در قبال منابع فوق را بیان نمایید. توجه داشته باشید که مهم ترین موارد ارزیابی رساله ی شما به صحت روش انتخابی آن باز می گردد.

همچنین در این بخش ابزار و وسایل مورد نیاز پژوهش ( و در برخی از پژوهش های عملی، نوع پرسشنامه ) بیان می شود. در جریان پژوهش، اگر از پرسشنامه استفاده کرده باشید، نمونه ای از آنرا در ضمیمه ی کلیات طرح پژوهشی بیاورید. ( گاه  نمونه ای از آنرا در پایان رساله ی پژوهشی می آورند. ) در ادامه نوع مطالعه را بیان نمایید.

اهمیت پژوهش:

در بخش سوم طرح تحقیق، ( بخش اول کلیات نظری طرح پیشنهادی و بخش دوم روش شناسی بود. ) به بیان اهمیت پژوهش خود می پردازیم. چرا این پژوهش را انجام می دهیم؟ چه افراد و یا مؤسساتی از پژوهش ما استفاده می نمایند؟ آیا پژوهش فوق مورد حمایت سازمانی بوده است؟ در صورت پاسخ مثبت، هدف از توجه سازمان مربوطه به این پژوهش چه مواردی می باشد؟ توجه داشته باشید که هر چه اهداف به درستی مشخص و آگاهانه ( بر اساس نیاز جامعه ) در نظر گرفته شوند، بر ارزش پژوهش افزوده خواهد شد.

بهتر است که دانشگاه ها نگارش بخش تبیین نوآوری پژوهش را رسما بر عهده ی اساتید راهنما بگذارند. این مسأله منجر به جدی شدن پژوهش ها و الزام دانشجویان به انتخاب موضوعات اساسی تری خواهد شد.

سازماندهی پژوهش

سازماندهی پژوهش یکی از مهم ترین قسمت های پژوهش شماست. در این زمینه به مسایل زیر با دقت توجه نمایید: صرف نظر از صفحات تعریف شده در آیین نامه ی پژوهشی هر دانشکده ای، معمولا پژوهش های دانشگاهی را می توان در یک تقسیم بندی کلی به سه بخش تقسیم نمود.

الف. کلیات طرح تحقیق

کلیات طرح تحقیق مشتمل بر دو قسمت است:

1.     طرح تحقیق ( بخشی که اکنون درباره ی آن سخن می رانیم )

2.      پیشینه ی تحقیق

ب ـ بدنه ی اصلی موضوع مورد بررسی

طراحی اجزای این قسمت متناسب با موضوع مورد نظر می باشد. به عنوان مثال در صورتی که شخصی درصدد بررسی روش تفسیری مرحوم علامه طباطبایی ( ره ) باشد، می تواند آنرا در این بخش ها که به طبع دارای زیر شاخه های دیگری خواهند بود، تعریف نماید. ( توجه نماییم که سازماندهی پژوهش باید مبتنی بر پرسش پژوهشگر باشد. )

بخش 1. شرح حال زندگی علامه طباطبایی

بخش 2. بررسی روش های تفسیری رایج در جهان اسلام در دوران علامه طباطبایی

بخش 3 ویژگی های تفسیری علامه طباطبایی

بخش 4. تاثیر روش تفسیری المیزان بر سیر تفسیرنگاری پس از خود.

ج ـ نتیجه گیری

این بخش صرفا به بیان نتیجه ی گزارش تحقیق اختصاص داشته و متضمن پاسخ پرسش های اصلی پژوهش می باشد.

توجه: در بخش ضمائم تحقیق که پیش از  فهرست منابع ( کتابنامه ) آورده می شود، به اقتضای مطالب تحقیق، اسناد، جداول، تصاویر، نمونه هایی از پرسشنامه و نظایر آنها بیان می شوند.

 


 

[1]  این نوشتار با تغییراتی، برگرفته از مقاله ای به همین نام از نویسنده می باشد که  انشاء الله بزودی در  فصلنامه ی وزین « پیام جاویدان » به چاپ خواهد رسید.

[2] محمد تقی جعفری: 1377. تکاپوی اندیشه ها. ( تنظیم و تدوین ) علی رافعی. تهران ( چاپ چهارم ) دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج 1، ص 255.  در این منبع پاسخ مرحوم علامه جعفری به شرق شناس فوق آورده شده است.

 [3] ر.ک: علی کورانی: 1379. تدوین قرآن. ( ترجمه ) سید محمود عظیمی. تهران ( چاپ اول ) انتشارات سروش با همکاری مؤسسه فرهنگی طه، ص 75 الی 117. ( بررسی تحریف قرآن در منابع سنیها )

[4]  ر.ک: علی کورانی: 1379. جسم انگاری خدا از نگاه شیعه و سنی. ( ترجمه ) سید محمود عظیمی. تهران ( چاپ اول ) مؤسسه فرهنگی طه، ص 54 الی 73. ( وهابیت و جسم انگاری)

[5] علامه محمد تقی جعفری ره می نویسد: « خدمت علماء و فقهای تشیع به اسلام، یک گرایش و علاقه ذاتی است. یعنی آنان در اصول و مبانی اسلامی کوشش فراوان می کنند و بر رواج آن در دنیا علاقمندند و عشق می ورزند. » ( محمد تقی جعفری: 1377،تکاپوی اندیشه ها،  ج 1، ص 494 ) داشتن علاقه درونی به موضوع پژوهش مورد تاکید همه آثار مربوطه بوده است. به جهت مطالعه نمونه ای از آنها ر.ک: فرامرز رفیع پور:. 1381 موانع رشد علمی ایران و راه حل های آن. تهران  ( چاپ اول ) ، شرکت سهامی انتشار، ص 187 الی 190. ( مطالعه این بخش از کتاب فوق به همه دانشجویان توصیه می شود. ) ، رجاء وحید دویدری: 2002. البحث العلمی أساسیاته النظریة و ممارسته العلمیة. دمشق ( الطبعة الاولی )، دارالفکر، ص 403. ، دانالد آری، لوسی چسر جیکوبز: 1380. روش تحقیق در تعلیم و تربیت. ( ترجمه ) وازگن سرکیسیان و دیگران. تهران ( چاپ اول ) مرکز تحقیقات ، مطالعات و سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 69. ، محمد سعید جمال الدین: 2002. مناهج البحث و المصادر فی الدراسات الاسلامیة و العربیة . القاهرة ( الطبعة الخامسة ) ، دار القلم للنشر و التوزیع، ص 42.

[6]  محمد تقی جعفری: 1377، تکاپوی اندیشه ها، ج1، ص 535.

[7] ر.ک: ترز ال بیکر: 1377. نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ( ترجمه ) هوشنگ نایبی. تهران ( چاپ اول ) انتشارات روش، ص 125 وی منابع موضوع یابی را عبارت از منابع منتشر شده ( کتاب، مجلات، نشریات، روزنامه ها )، طرح های تحقیق جاری، مجموعه اطلاعات از قبل موجود به همراه یاری محققان

چگونه یک طرح پژوهشی بنویسیم ؟

برای انجام هر نوع پژوهشی، اولین و اساسی ترین گام، تهیه طرحی جامع و کامل در این زمینه می باشد. معمولا انجام این مرحله برای بسیاری از پژوهشگران بسیار مشکل می باشد. گروهی معتقدند که تهیه طرح پژوهشی، در واقع، «جهت یابی پژوهشی» می باشد، به این معنا که پس از تهیه طرح، پژوهشگر فقط باید خود را ملزم بداند که در چارچوب طرح نوشته شده حرکت نماید.

اشتباههای رایج در طرحهای پژوهشی

   اشتباهات متداول در تدوین یک مطالعه تحقیقی

          1- انتخاب مسئله تحقیق را تا گذراندن تمام دروس یا بیشتر آنها به تعویق می اندازند

          2- اولین ایده تحقیقی یا موضوع پیشنهادی را بدون انجام بررسی انتقادی می پذیرند

          3- مسئله ای را برای تحقیق انتخاب می کند که خیلی وسیع یا خیلی مبهم است

          4- فرضیه های تحقیقی مبهم یا غیر قابل آزمایش را تدوین می کند

  اشتباهات متداول در مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق

          1- به خاطر شروع هرچه زودتر تحقیق ادبیات تحقیقی مربوط را با شتاب زدگی مطالعه می کنند .

          2- بیش از حد بر منابع دست دوم ، اعتماد وتاکید می کنند .

          3- در هنگام مطالعه مقاله های تحقیقی ،بر روی یافته های پژوهشهای گذشته تمرکز کرده واز بررسی روشهای جمع آوری واندازه گیری در آن پژوهشها خود داری  می کنند

          4- منابع دیگری را نظیر روزنامه ومجله های عمومی که اغلب شامل مقاله ها وبحثهای مفیدی در زمینه موضوع مورد تحقیق هستند ،نادیده می گیرند

          5- در تعریف دقیق ورضایت بخش ازعنوان تحقیق کوتاهی می کنند وهمین امر ،موجب محدود شدن مطالعه ادبیات تحقیق می شود.مرورگسترده ووسیع منابع نیز ممکن است موجب دلسردی شود.

          6- اطلعات کتابشناختی را نادرست یادداشت می کنند ،به طوری که در صورت نیاز نمی توانند آنها را پیدا کنند

          7- بدلیل عدم درک روشن طرح تحقیق توسط دانشجو ،مطالب وموارد بی اهمیت زیادی فیش برداری می شود.

 اشتباهات متداول در جمع آوری داده ها

          1- به برقراری وحفظ ارتباط با آزمودنیها توجه کافی نشان نمی دهند .این امر منجر به نگرش منفی در آزمودنیها وکاهش اعتبار می شود.

          2- به منظور سهولت تغییراتی را در نحوه انتخاب آزمودنیها ایجاد می کنندودر نتیجه باعث تضعیف طرح تحقیق می شوند

          3- در تشریح اهداف ادازه گیری تحقیق برای افراد متخصص کوتاهی می کنند

          4- در ارزشیابی روشهای اندازه گیری موجود قبل از انتخاب روش نهایی کوتاهی می کنند .این مسئله باعث می شود از روشهای بی اعتبار ووسایل اندازه گیری نامناسب در تحقیق استفاده شود.

          5- ابزارهایی رادراندازه گیری خود به کار می برند که از پایایی زیادی برخوردار نیستند

          6- روشهایی را برای اندازه گیری به کار می برند کع شرایط لازم را برای اجرا ندارند

اشتباهات متداول در کاربرد وسایل اندازه گیری

          1- به اعتبار محتوایی ابزار توجه نمی کنند

          2- نقش مجریان تحقیق در در جمع آوری داده هارا کنترل نمی کنند

          3- اعتبار وپایایی وسایل اندازه گیری را به صورت کلی بررسی می کنند

          4- بدون ارزشیابی اعتبارداده ها ،فرض می کنند ابزار آنچه را ادعا می کند می تواند اندازه گیری کند

          5- وسایلی را برای اندازه گیری به کار می برند که برای اجرا وتجزیه وتحلیل آن آموزش کافی ندیده اند

          6- وقت زیادی را برای اجرای آزمونهای طولانی به کار می برند ، وآزمونهای کوتاهتر را که هدف را اندازه گیری می کنند مورد استفاده قرار نمی دهند.

          7- وسایل اندازه گیری را قبلا به صورت آزمایشی اجرا نمی کنند

 اشتباهات رایج در استفاده از ابزار آماری ( تکنیکهای آماری)

          1- ابزارهای آماری صحیح یا مناسبی را برای تجزیه وتحلیل موضوع مورد استفاده ،انتخاب نمی کنند .

          2- داده های تحقیقی را جمع آوری می کنند ، سپس می کوشند برای تجزیه وتحلیل آنها ابزار آماری مناسبی پیدا کنند .

          3- در مطالعاتی که می توان روشهای آماری مختلفی را به کار برد ،تنها ازیک روش آماری استفاده می کنند.این امر اغلب به نادیده گرفتن نتایجی منجر می شوند که می توانندسهم مهمی در پایان نامه داشته باشند .

          4- از ابزار آماری در موقعیتهایی استفاده می کنند که داده ها ،مفروضه هایی را که ابزار ها بر آنها مبتنی هستند ، برآورده نمی کنند .

          5- در بیان اختلافهای جزیی که از نظر آماری معنی دار هستند اغراق می کنند .

          6- درشرایطی که نمی توانند از همبستگی پیرسون استفاده کنند، از به کار بردن روشهای تحلیلی همبستگی ،خودداری می کنند.

          7- اغراق در تفسیر معنی ضریب همبستگی 

 اشتباهات متداول در طرح وروش تحقیق

          1- جامعه آماری مورد بررسی را به طور دقیق تعریف نمی کنند.

          2- نمونه هایی با حجم کم را انتخاب می کنند ودر نتیجه نمی توانند زیر گروههای موجود درتحقیق رامورد تجزیه وتحلیل قرار دهند .

          3- سعی می کنند از پاسخگویانی استفاده کنند که داوطلب شرکت در تحقیق هستند.

          4- طرح تحقیق خودرا به خاطر سهولت اجرا وجلب توجه مدیران یا سفارش دهندگان در هنگام اجرای طرح تغییر می دهند ودر نتیجه از اعتبار طرح می کاهند.

          5- در انجام تحقیق می کوشند تا داده های بیشتری را جمع آوری کنند وهمین امر سبب فشار زیاد به آزمودنیها ودر نتیجه منجر به عدم همکاری آنان می شوند.

          6- کوشش می کنند که مطالعه ای را که به 2 یا 3 سال وقت نیاز دارد ، در مدت یک ترم تحصیلی به اتمام رسانند

          7- جزییات برنامه جمع آوری اطلاعات را به منظور اجتناب از عیان شدن اشتباهات ،به صورت کامل وکافی بیان نمی کنند.

          8- قبل از اجرای تحقیق مطالعه مقدماتی را انجام نمی دهند یا وسایل وروشهای اندازه گیری را مورد آزمون قرار نمی دهند .

 اشتباها متداول در پردازش داده ها

          1- روش منظمی را برای کدگذاری و ثبت داده ها مشخص نمی کنند

          2- جزئیات تغییرات ارزشهای داده ها را هنگام اجرای روش توضیح نمی دهندودر هنگام توصیف داده ها ،قادر به یاد آوری آنچه اتفاق افتاده است نیستند.

          3- روش امتیاز دهی سوالها در جریان انجام تحقیق را تغییر می دهند.

 اشتباهات متداول در تهیه گزارش تحقیق

          1- فعالیتهای مربوط به تهیه منابع وماخذرا تا اتمام تحقیق به تعویق می اندازند.

          2- در فیش برداری اطلاعات ضروری برای تدوین گزارش نهایی کوتاهی می کنند .

          3- تنظیم مطالب بر مبنای زمان تدوین انجام گزارش انجام می شود نه معیارهای علمی .

          4- اهمیت منابع به لحاظ ارتباط با موضوع نادیده گرفته می شود وبه همه آنها جای یکسان داده می شود .

          ادامه اشتباهات تدوین گزارش

          5-  نتایج بدست آمده جاصل از مطالعه منابع مرتبط با موضوع را به خوبی مطالعه نمی کنند

          6- نقل مستقیم از آثار را زیاد به کار می برند ، ازبیان مطالب با جملات خود کوتاهی می کنند .

          7- در باره روش انتخاب نمونه وشاخصهای اندازه گیری به کار برده شده توضیح کامل ومناسبی نمی دهند.

          8- از تاکید بر یافته های مهم خود داری می کنند . .قت زیادی را صرف داده های جزیی می کنند .

  اشتباهات متداول در تحلیل محتوی

          1- محتوایی را انتخاب می کنند که به سهولت قابل دستیابی است وغالبا نمونه بدون سوگیری تمام محتوایی که از آن انتخاب شده است ، نیست وارتباطی به هدف تحقیق ندارد.

          2- پایایی روشهای تحلیل محتوای مورد نظر را تعیین نمی کنند.

          3- روشی را برای طبقه بندی به کار می برند که به اندازه کافی مشخص وجامع نیست .

اشتباهات متداول در مطالعات پیمایشی

          1- پرسشنامه را برای مطالعه مسایلی به کارمی برند که حل آن مسایل با استفاده از روشهای دیگر ،نتایج تهتری را در برخواهد داشت .

          2- توجه کافی به تهیه وتنظیم پرسشنامه ندارند وآنرا به صورت آزمایشی اجرا نمی کنند .

          3- پرسشهای زیادی را در پرسشنامه می گنجانند واین امر موجب اتلاف وقت پاسخ دهندگان می شود .

          4- درتدوین پرسشنامه به نکات چاپی ،املایی،ونظایرآن کمترتوجه می کنندکه درصورت رعایت ،تصویرمثبتی را در ذهن پاسخ دهنده ،به وجود می آورد.

          5- به منظور دست یافتن به سوگیریهای ممکن،آزمودنیهایی را که به پرسشنامه جواب نداده اند ،مورد بررسی قرار نمی دهند.

دستورالعمل تدوین طرح پیشنهادی پایان نامه

به منظور راهنمایی دانشجویان و هماهنگی در تدوین طرح پیشنهادی پایان نامه (پروپوزال) در جلسات متعدد شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده بحث و تبادل نظر شد و پس از نظرخواهی از همکاران محترم هیات علمی در گروههای آموزشی سرانجام طرح پیشنهادی و دستورالعمل تدوین آن در جلسه شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده مورخ -----------------  به تصویب رسید.

 

1_ خط طرح

_ خط متن پایان‌نامه و نام استادان راهنما و مشاور و دانشجو و .... (نازنین نازک 13)

_ عنوان رساله (نازنین سیاه 13)

_ کلید واژه‌ها (نازنین سیاه 13)

عنوانهای طرح پیشنهادی مثل کلید واژه ها، تبیین مساله پژوهشی و اهمیت آن، اهداف و ... (نازنین سیاه 13)

تذکر مهم: ترتیب عنوانهای طرح حتما باید رعایت شود اما تعداد صفحات بستگی به میزان توضیحات دارد یعنی رعایت تعداد صفحات وسطرها ضرورتی ندارد و ذکر هر عنوان بلافاصله باید بعد از توضیحات عنوان قبلی نوشته شود مثلاً به محض این که تعاریف کلید واژه‌ها تمام شد بلافاصله باید تبیین مساله پژوهشی شروع شود، به دنبال آن و بدون فاصله اهداف و ... بنابراین حجم هر یک از عنوانها متناسب با نیاز هر پایان نامه و با صلاحدید استاد راهنما تعیین می شود.

 

2_ تعاریف

_ در بند الف _ باید مشخصات خواسته شده به طور دقیق و کامل نوشته شود.

_ در بند ب _ نوشتن عنوان پایان نامه به دو زبان فارسی و انگلیسی الزامی است. اما نوشتن عنوان عربی با صلاحدید استاد راهنما و شورای تحصیلات تکمیلی گروه خواهد بود.

_ در بند ج _ نوع تحقیق بر اساس تعاریف زیر مشخص می شود.

1_ تحقیق بنیادی: تحقیقی است که در جستجوی کشف حقایق و واقعیتها و شناخت پدیده ها و اشیاء است و روابط علمی را کشف می نماید و به تبیین ویژگیها و صفات یک واقعیت می‌پردازد. با اندیشه و تفکر منطقی سر و کار دارد. به سخن دیگر تحقیق بنیادی شرح و تبیین یک تفکر یا پایه گذار اندیشه های جدید است.

2_ تحقیق توسعه‌ای: پژوهشی است که با هدف گسترش مرزهای دانش عمومی بشر صورت می گیرد بنابراین هر یک از موضوعاتی که در حوزه علوم انسانی و تجربی بتواند به گسترش این علوم کمک نماید و به شرح و تبیین آن بپردازد و وجوه ناشناخته آن را روشن کند در حوزه تحقیقات توسعه ای جای می گیرد.

3_ تحقیق کاربردی: تحقیقی است که به منظور حل مشکل یا معضل خاص علمی یا اجتماعی انجام می گیرد. تحقیق کاربردی باید به صورت روشن و مشخص در کارگاه یا کارخانه یا جامعه مورد استفاده قرار گیرد.

در بند د _ مشخصات استادان راهنما و مشاور، سمت، گروه آموزشی، رتبه و تخصص باید دقیقاً ذکر شود. در بخش ملاحظات نام دانشگاه یا محل خدمت استادان راهنما یا مشاوری که عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان نیستند مشخص گردد.

 

هـ) کلید واژه‌ها

کلید واژه نمایش مفاهیم اساسی و محوری موضوع پژوهشی است که در قالب واژه ها، ترکیبات یا اصطلاحات معین نوشته می شود. این واژگان کلیدی اغلب تعاریف مشخص و روشنی دارد که باید از منابع معتبر اخذ شود و این مآخذ در پایان تعاریف ذکر گردد (مولف: سال، ص ). در صورتی که تعریفی برای این واژگان در منابع و مآخذ معتبر یافت نشود دانشجو با هماهنگی استاد راهنما تعاریف روشن و دقیقی از آن به دست می دهد. هدف از ذکر کلیده واژه سهولت در جستجوی رایانه ای برای راهنمایی استفاده کنندگان از موضوع پایان نامه است. بنابراین ذکر مهمترین منبع این واژگان کلیدی که بین 4 تا 7 خواهد بود ضروری است. لاتین کلید واژه‌ها در پرانتز در مقابل آن باید نوشته شود.

تذکر 1: اسمهای خاص مانند نام انسانها یا مکانها در صورتی که در عنوان رساله آمده باشد ضرورتاً جزو کلید واژه ها قرار می گیرد.

تذکر 2: برخی از واژگان کلیدی که برای خوانندگان کاملاً آشنا و مشخص است مانند واژه مقدس قرآن و ایران نیازی به تعریف ندارد.

 

و) تبیین مساله پژوهشی و اهمیت آن

در این قسمت ابتدا موضوع پیشنهادی به طور موجز و جامع شرح و تبیین می شود. این شرح باید به گونه‌ای باشد که خواننده با مطالعه آن بتواند با کلیات موضوع پایان نامه آشنایی پیدا کند. بنابراین در این شرح باید همه جوانب مهم در نظر گرفته شود. به سخن دیگر در تبیین مسأله پژوهشی به موضوع رساله به عنوان مسأله اصلی و مهم باید توجه خاصی شود تا خواننده به برخی بر پیچیدگی کلی موضوع پی ببرد. پس از شرح موضوع باید اهمیت و ارزش آن به گونه ای بیان شود که بتواند پاسخگوی پرسشهای احتمالی درباره دلیل یا دلایل انتخاب موضوع پایان نامه باشد.

 

ز) اهداف

اهداف اصلی و مهم پایان نامه در یک یا دو بند منطبق با عنوان پایان نامه بیان می شود.

اهداف اصلی باید با جهت کلی پایان نامه هماهنگی کامل داشته باشد به طوری که از مجموع عنوان و اهداف بتوان به محتوای کلی پایان نامه پی برد.

هر رساله اهداف جزئی نیز دارد که این اهداف بر اساس فصل های مختلف در سه یا چهار بند تبیین می‌شود.

 

ح) فرضیات یا پرسشهای تحقیق

فرضیات یا پرسشها باید در راستای اهداف تبیین شود.

فرضیه عبارت است از حدس یا گمان اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده ها، اشیاء و متغیرها که محقق را در تشخیص نزدیکترین و محتمل ترین آنها برای کشف مجهول کمک می نماید. بنابراین فرضیه گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد.

فرضیه بر اساس معلومات کلی و شناختهای قبلی یا تجارب محقق پدید می آید (ر. ک. مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تالیف دکتر محمدرضا حافظ نیا، ص 110) فرضیه ها باید کوتاه و از انسجام کافی نیز برخوردار باشد و به صورت جمله خبری بیان شود. فرضیه را می توان با عبارتهایی مانند: «به نظر می رسد و ...» آغاز کرد.

پرسشهای تحقیق نیز به اجزاء فرضیه ها می پردازد و پیوسته مسیر تحقیق را با عبارتهای پرسشی جستجو می کند. پرسش پیوسته انگیزه محقق را برای یافتن مطلوبی مجهول روشن می کند و به سخن دیگر محقق را برای یافتن مطلوبی مجهول بر می انگیزد. پرسش ارتباط بین متغیرها را مورد تامل قرار می دهد.

 

ط) پیشینه تحقیق

پیشینه تحقیق شرح مختصری از آغاز تحقیقات وادامه آن را در زمینه موضوع مورد پژوهش نشان می دهد. در پیشینه تحقیق باید روشن شود که این پژوهشها چگونه و از کجا شروع شده و تبیین به کجا انجامیده است. پیشینه باید بند بند (1-2-3) و باجمال با روشن شدن کلیات پژوهشهای دیگران تبیین گردد و سرانجام روشن شود ادامه این تحقیق در این رساله توسط محقق چگونه خواهد بود و تفاوت ها و امتیازات آن نسبت به پژوهشهای انجام شده نیز روشن شود.

پیشینه باید بر اساس تقدم و تاخر زمانی تنظیم شود.

 

ی) روش تحقیق و مراحل آن

روش تحقیق هر پایان نامه باید متنانسب با موضوع و ماهیت موضوع و بر اساس رشته تحصیلی به صورت دقیق و علمی مشخص شود. این روش باید بر اساس دیدگاههای صاحب نظران در کتابهای روش تحقیق هر رشته منطبق باشد.

 

ک) منابع و مآخذ

در این بخش باید منابع اصلی و مآخذ معتبر بدین ترتیب و به صورت الفبایی ذکر شود.

شهرت، نام، سال چاپ، نام کتاب، مترجم یا مصحح، محل نشر، نام انتشارات، نوبت چاپ

تذکر1: ذکر شماره ترتیب برای منابع و مآخذ ضرورتی ندارد.

تذکر2: در صفحه آخر باید نام استادان راهنما و مشاور و نام دانشجو و نام کلیه امضا‌ کنندگان تایپ شود.

 

ل) هزینه‌های تحقیق

در صورت نیاز به مواد مصرفی و وسایل خاص، دانشجو می‌تواند هزینه‌های آن را در یک برگ ضمیمه نماید. این هزینه‌ها شامل تایپ و کاغذ و امثال آن و ... نمی‌شود. بنابراین از نوشتن این موارد خودداری شود.

نحوه نگارش پروپوزال

پروپوزال یا طرح تحقیق ، پیش نویس پ‍ژوهشی است که شما می بایست برای اخذ مدرک تحصیلی خود انجام دهید. در پروپوزال ، شما به معرفی موضوعی که برای پایان نامه خود انتخاب کرده اید ، توضیح اهمیت آن موضوع ، ذکر پ‍‍ژوهش هایی که در گذشته در این باره صورت گرفته ، و نتایجی که فکر می کنید از تحقیق خواهید گرفت می پردازید. هم چنین روش یا روش هایی که در پژوهش از آن ها بهره خواهید گرفت را ذکر می کنید.

شکل پروپوزال بنا بر هدفی که از آن دارید و یا به مقتضای رشته تحصیلی شما می تواند قدری متغیر باشد. اما شکل بندی بنیادین آن ، همواره باید شامل عنوان بندی ها و بخش های زیر باشد :

1- موضوع تحقیق ( Project Title )

ذیل این عنوان می بایست عنوان دقیق تحقیق خود را ذکر کنید. برای مثال :

Project Title:     Women Role in Southeast Thailand

  2- توضیح موضوع و اهمیت آن ( Importance and Statement of Topic )

در این بخش می بایست جوانب موضوع ، چگونگی ارتباط آن با رشته تحصیلی مورد نظر ، و اهمیت موضوع به لحاظ علمی و کاربردی را توضیح دهید.

  3- ادبیات تحقیق و پژوهش های مرتبط ( Review of Literature and Relevant Topics)

زیر این عنوان ، باید توضیح مختصری درباره پژوهش هایی که پیش از شما روی این موضوع و موضوعات نزدیک به آن انجام شده بدهید. در این بخش در واقع باید به ذکر پژوهش هایی بپردازید که شما قصد دارید یافته های آن ها را تکمیل کنید ، اشتباهات آن ها را رفع نمایید و یا نتایج آن ها را رد کنید.
 
4- اهداف و فرضیه ها ( Aims and Hypothesizes )

در این بخش باید به ذکر نتایجی بپردازید که فکر می کنید از تحقیق خواهید گرفت. توضیح دهید که از انجام تحقیق چه هدفی دارید؟ به کدام سمت حرکت می کنید؟ و فکر می کنید به کجا خواهید رسید؟

  5- روش ها و ابزار های تحقیق ( Methodology )

در این قسمت توضیح دهید که در انجام پروژه از چه روش های علمی سود خواهید برد و چه ابزارهایی را برای رسیدن به اهداف تحقیق به خدمت خواهید گرفت.

  6- منابع( References )

فهرستی از منابعی که فکر می کنید از آن ها استفاده خواهید کرد و به کار شما مرتبط هستند را الفبایی و منظم کنید و در این بخش بیاورید.

  *نکات مهم

  1- پروپوزال را با موضوع شروع نکنید، بلکه عنوانی مانند مثال زیر را در روی جلد بیاورید و بعد متن پروپوزال را بنویسید :
 
A PhD / Master Dissertation Proposal Presented to

The Department of Gerontology

Faculty of Gerontology

University Putra Malaysia

By : Maryam Mobini

2- این نکات را در مورد انتخاب و نگارش تیتر پروژه رعایت کنید :

الف ) سعی کنید موضوع روشن و ساده باشد. از خوشگل کردن عنوان تحقیق خودداری کنید !

ب ) عنوان پروژه را به صورت خلاصه ای فشرده از آن چه در ذهن دارید در نظر بگیرید. سعی کنید با همان یک جمله عنوان پروژه بتوانید چارچوب کلی تحقیق و هدف هایتان را به خواننده منتقل کنید. عنوان کار شما باید کاملاً مشخص کند که شما می خواهید چه چیز را و در چه شرایطی مطالعه کنید.

پ ) در جمله بندی عنوان پروژه دقت کنید تا چیدمان آن طوری باشد که آن چه اصل موضوع تحقیق شماست از فرع آن قابل تشخیص باشد. به این دو مثال دقت کنید:

1- Red-haired Musicians and Their Preferences for Music Style

2- Music Style Preferences of Red-haired Musicians

در این جا هر دو جمله ظاهراً یک مفهوم را منتقل می کنند:"سلیقه موزیسین های مو قرمز در انتخاب سبک موسیقی" . اما عملاً تفاوتی بین این دو وجود دارد و آن هم این است که در جمله اول ، تعبیر خواننده این است که توجه بیشتر ما به موزیسین های مو قرمز است و ما اول موزیسین های مو قرمز را بررسی می کنیم و بعد به سلیقه موسیقیایی آن ها می پردازیم. اما در جمله دوم بر عکس ، اولویت به سبک های موسیقی و سلیقه موسیقیایی داده شده و موزیسین های مو قرمز در درجه دوم قرار دارند.

ت ) سعی کنید کلمات اضافی را از عنوان پروژه حذف کنید . دو مثال زیر در واقع یکی هستند ، اما شماره 2 مقبولیت بیشتری دارد :

1- The Systematic Development which has occurred during last 50 years and has Changed the face of Southeast Asia

2- Changes and Development in Southeast Asia

  3- در مورد (1)هدف هایی که از تحقیق دارید و (2) ابژه ای که برای مطالعه انتخاب کرده اید (Objectives) حتماً دقت کنید که در رابطه کامل با هم باشند و در نگارش پروپوزال سعی کنید که این رابطه را به خوبی نمایش دهید. منظور این است که مثلاً اگر هدفی که می خواهید به آن برسید ، نامناسب بودن عروسک های باربی برای تربیت دختران هست ، انتخاب ابژه ای مانند جامعه دختران 15 ساله ساکن منطقه 20 تهران ، نا مناسب و نامربوط به نظر می رسد. توجه داشته باشید که بهترین ابژه را برای رسیدن به هدفتان انتخاب کنید.

4- در زمینه چگونگی انتخاب روش تحقیق نیز ، وضع به همین ترتیب است. سعی کنید مناسب ترین ، عملی ترین ، علمی ترین و هم خوان ترین روش را برای پژوهش مورد نظرتان انتخاب کنید.

5- پروپوزال را تمیز و با بخش بندی مناسب تحویل دهید. سعی کنید مرز بین عنوان ها مشخص باشد و مطالب را بر روی 1 روی کاغذ A4 تایپ کنید.

6- حجم پروپوزال میبایست برای دوره های کارشناسی ارشد حداقل 5 صفحه و برای دکتری حداقل 8 صفحه باشد. در این میان حداقل یک صفحه به ادبیات تحقیق و حداقل یک صفحه به منابع تحقیق اختصاص دهید. سعی کنید از منابع جدید و به روز استفاده نمایید و همه ی منابع پروژه فارسی زبان نباشند. هم چنین توجه بفرمایید فونت استاندارد برای پروپوزالTimes and New Romans  با سایز 12  است.

7- از نوشتن موارد اضافه در پروپوزال ، مثل عریضه نویسی برای استاد راهنما و غیره ، جداً خود داری کنید. از توضیح اضافه هم پرهیز کنید.

8- در مورد نگارش انگلیسی ، حتماً درباره متن پروپوزال با یک مترجم و یا کسی که انگلیسی ادبی را به خوبی می داند مشورت کنید. متن پروپوزال می بایست به لحاظ علمی و ادبی هیچ غلطی نداشته باشد.

9- پروپوزال را جدی بگیرید! سنجش علمی شما در واقع فقط از طریق پروپوزال میسر است . پس تمام تلاش و دانش خود را برای تنظیم آن به کار بگیرید.

راهنمای نگارش پروپزال

خلاصه:هدف کلی هر پروپوزال ترغیب خواننده آن به انجام کاری است. این خواننده می تواند یک مشتری بالقوه باشد که در نظر داریم تشویق به خریداری محصول یا خدمات ما گردد، و یا کارفرمایی که می خواهیم او را به سرمایه گذاری در امر اجرای یک پروژه ترغیب کنیم.
هر پروپوزال یک طرح برای برآورده ساختن یک نیاز پیشنهاد می نماید و دریافت کننده آن، طرح پیشنهادی را با توجه به اینکه پروپوزال مزبور به سوالات زیر تا چه اندازه خوب پاسخ می دهد، ارزیابی می نماید:
پیشنهاد ما چیست؟
• • برای انجام آن چگونه طرح ریزی کرده ایم؟
• • چه زمانی را برای انجام آن برنامه ریزی کرده ایم؟
• • چقدر هزینه برای انجام این طرح لازم است؟

در نگارش پروپزال سطح دانش مخاطبین و نیز موقعیت آنان بایستی در نظر گرفته شود. اگر مخاطب پروپوزال دارای دانش فنی کافی نیست، باید همراه در ابتدای آن یک مقدمه اجرایی به زبان غیرفنی و ساده آورده شود.
استاندارد کاملاً تعریف شده ای برای نگارش یک پروپوزال وجود ندارد، لیکن فرمت های متداول متعددی موجود است و برخی از سازمانها، بخصوص سازمانهای سرمایه گذار و اعطا کننده کمک مالی، فرمت های از پیش تعیین شده ای برای اینکار دارند. در اینجا یک فرمت کلی برای این منظور پیشنهاد می شود.
فرمت کلی یک پروپوزال
1. مقدمه
معرفی پروپوزال
اگر پروپوزال را در پاسخ به یک “درخواست پروپوزال“ (RFP) ارسال می کنید، مقدمه ای برای آن فراهم کنید که در آن شماره، تاریخ، شماره تماس با مشتری یا کارفرما و غیره آورده شده باشد. در غیر اینصورت، دلیل ارسال پروپوزال، دریافت کننده آن (با نام) و چگونگی پاسخ مورد انتظارتان را در این مقدمه ذکر کنید.
معرفی سازمان ارسال کنده پروپوزال
سازمان ارسال کننده را بروشنی معرفی کرده و بر ارزش نقش آن برای کارفرما یا مشتری تاکید کنید.
سوابق کاری
تجارب و سوایق کاری سازمان یا شرکت خود را بطور خلاصه ذکر کنید.
2-1. محصولات ارائه شده
معماری
معماری طراح شده برای محصولات یا خدمات ارائه شده را شرح دهید.
پیکربندی
نحوة پیکربندی محصولات توسط خود یا مشتری را بیان کنید.
جنبه های خاص و مزایا
اصلی ترین جنبه های محصولات پیشنهادی و مزایای مربوط به آنها را شرح دهید.
مشخصات
عملکرد و سایر مشخصات محصولات پیشنهادی را شرح داده و یا در ضمیمه پروپوزال بیاورید.
2-2. خدمات ارائه شده
بکارگیری
نحوه نصب و بکارگیری را شرح دهید.
یکپارچه سازی
نحوه یکپارچه سازی با محیط موجود را شرح دهید.
نگهداری و پشتیبانی
نگهداری و پشتیبانی فراهم شده برای مشتری را بیان کنید.
روش تحویل
روش تحویل خدمات و رویه های مربوطه را بیان کنید.
کاهش ریسک
تعریف واقع بینانه ای از ریسک های مواه با پروژه و نحوه کاهش آنها ارائه دهید.
تضمین کیفیت
شرح انچه برای تضمین کیفیت انجام خواهید داد.
3. تجارب و سوابق کاری مرتبط
خلاصه ای از پروژه های انجام شده
توصیف پروژه های مشابهی که قبلاً توسط شرکت انجام شده است.
مراجع و شواهد
شواهد و نقطه نظرات مشتریان قبلی خود را ذکر کنید.
4. هزینه و قیمت گذاری
روش تعیین قیمت
قیمت مورد نظر چگونه محاسبه شده است؟
قیمت گذاری
قیمت محصولات و خدمات خود را بیان کنید.
نحوه پرداخت
نحوه پرداخت قیمت محصولات یا خدمات خود توسط مشتریان را بیان کنید.
موارد قانونی
هرگونه موارد و نیازمندی های قانونی مورد نیاز قراردادها را بیان کنید.
سرفصل های ذکر شد تنها جنبه پیشنهادی داشته و هیچکدام قطعی و غیرقابل اجتناب نمی باشند. بمنظور آشنایی بیشتر نمونه خوبی از یک پروپوزال در ادامه آورده شده است.

چگونه یک مقدمه خوب برای مقاله خود بنویسیم؟

سخن پایانی اینکه برای کسب مهارت در نوشتن مقدمه، زیاد بنویسید و از نویسندگان ماهرالگو بگیرید.